Θέλω να είμαι πιο ανθεκτική!
- Ianthi Psilogenis
- Aug 26, 2023
- 5 min read
Πόσες φορές το έχετε πει αυτό στον εαυτό σας;
Ξέρω ότι εγώ το έχω πει πολλές φορές…, συνήθως όταν έρχομαι αντιμέτωπη με μια από τις προκλήσεις της ζωής, είτε στην προσωπική μου ζωή είτε στη δουλειά. Και επειδή με κυρίευε ένα αίσθημα απόγνωσης και απελπισίας κάθε φορά και συνέχεια άκουγα την φράση «Πρέπει να είσαι πιο ανθεκτική!», σε σημείο που κατάντησε ενοχλητικό… αποφάσισα να το ψάξω το θέμα, μια και καλή…
Αυτό που ανακάλυψα είναι ότι:
Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η διαδικασία προσαρμογής σε αντιξοότητες, τραύματα και άλλες πηγές άγχους. Η ικανότητα να ανακάμπτετε από τις προκλήσεις της ζωής, είτε πρόκειται για απώλεια εργασίας, διαζύγιο, απώλεια αγαπημένου προσώπου, σοβαρή ασθένεια κ.λπ. και να μετατρέπετε αυτή την εμπειρία σε καταλύτη για βελτιωμένη απόδοση και ανάπτυξη.
Πού βρίσκουμε λοιπόν την ψυχική ανθεκτικότητα;; Πώς την αναπτύσσουμε;
Υπάρχουν διάφορες απόψεις σχετικά με το ποια χαρακτηριστικά καθορίζουν την ψυχική ανθεκτικότητα:
Η αντοχή και η ικανότητα κατανόησης του πλαισίου
Σύμφωνα με τους Warren Bennis και Robert J. Thomas (HBR 2018), αυτά είναι δύο χαρακτηριστικά που επιτρέπουν σ’ ένα άτομο όχι μόνο να αντέξει μια δοκιμασία, αλλά να μάθει από αυτήν και να γίνει δυνατός. Η αντοχή αναφέρεται στην επιμονή και τη «σκληρότητα» που επιτρέπουν στους ανθρώπους να επανακάμπτουν από πολύ δυσάρεστες καταστάσεις χωρίς να χάσουν την ελπίδα τους. Η «ικανότητα κατανόησης του πλαισίου» αναφέρεται στην ικανότητα κάποιου/ας να δει μια κατάσταση στις πραγματικές τις διαστάσεις, λαμβάνοντας υπόψη τις διάφορες απόψεις/ερμηνείες διαφορετικών ομάδων ανθρώπων.
Αισιόδοξη προσέγγιση
Σύμφωνα με τον Martin E.P. Ο Seligman (HBR 2018), ένα άλλο χαρακτηριστικό των ανθρώπων που έχουν ψυχική ανθεκτικότητα, φαίνεται να είναι ότι έχουν μια πιο «αισιόδοξη» προσέγγιση. Μελέτες για την αποτυχία και την ανικανότητα έχουν δείξει ότι η αίσθηση ανικανότητας μπορεί να προκύψει λόγω αποτυχημένων προσπαθειών επίλυσης ενός προβλήματος και οδηγεί σε άγχος, κατάθλιψη και/ή αδράνεια. Από την άλλη, υπάρχουν και εκείνοι που δεν το βάζουν κάτω, παρά τις αλλεπάλληλες αναποδιές. Ερμηνεύουν τις οπισθοδρομήσεις ως προσωρινές, μεμονωμένες και μεταβλητές. Δηλαδή σκέφτονται «θα φύγει γρήγορα», «είναι μόνο αυτή η μεμονωμένη περίπτωση και μπορώ να κάνω κάτι γι' αυτό».
Η Ψυχική Ανθεκτικότητα και Νευροεπιστήμη
Η ψυχική ανθεκτικότητα εξαρτάται από το πόσο καλά χειρίζεται το στρες ο εγκέφαλός σας. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ψυχική ανθεκτικότητα χαρακτηρίζεται από αυξημένη δραστηριότητα σε ορισμένα μέρη του εγκεφάλου και μειωμένη δραστηριότητα σε άλλα. Η αυξημένη δραστηριότητα στον αριστερό προμετωπιαίο φλοιό (prefrontal cortex) περιορίζει την περίοδο ενεργοποίησης της αμυγδαλής (amygdala), η οποία με τη σειρά της μειώνει τη διάρκεια του αρνητικού συναισθήματος. Από την άλλη πλευρά, η περιορισμένη ενεργοποίηση στον προμετωπιαίο φλοιό έχει ως αποτέλεσμα τη μακροχρόνια δραστηριότητα της αμυγδαλής, καθιστώντας δυσκολότερη την απενεργοποίηση των αρνητικών συναισθημάτων. Αυτό καθορίζει πόσο γρήγορα θα ανακάμψετε από μια αρνητική εμπειρία.
Τώρα φανταστείτε το αντίστροφα… Αυτό που κάνετε, βιώνετε και σκέφτεστε, να μπορεί να αλλάξει την ανατομία του εγκεφάλου σας μέσω της πλαστικότητας του εγκεφάλου (νευροπλαστικότητα)! Η νευροπλαστικότητα αναφέρεται στην ικανότητα του εγκεφάλου να τροποποιείται και να επανασυνδέεται, ως απάντηση στα ερεθίσματα της εμπειρίας και της μάθησης. Συνεπώς μπορούμε να «εκπαιδεύσουμε» τον εγκέφαλό μας να χειρίζεται το άγχος και να μας κάνει πιο ανθεκτικούς ψυχικά, κάτι που κατά τη γνώμη μου είναι πολύ αισιόδοξο!
Όπως περιγράφεται από την Debbie Hampton (https://thebestbrainpossible.com/), η νευροπλαστικότητα λειτουργεί υπό τις ίδιες συνθήκες με τη σωματική άσκηση. Μία μόνο προπόνηση δεν πρόκειται να κάνει μεγάλη διαφορά. Ωστόσο, η ίδια δραστηριότητα που γίνεται επανειλημμένα, με την πάροδο του χρόνου, θα έχει σταδιακά αισθητά, μακροχρόνια αποτελέσματα στο σώμα σας. Το ίδιο ισχύει και για τις δραστηριότητες που διαμορφώνουν τον εγκέφαλό σας. Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι μια δεξιότητα που μπορεί να αναπτυχθεί αλλάζοντας σκόπιμα τις σκέψεις και τη συμπεριφορά σας. «Με την πάροδο του χρόνου, μέσω του μηχανισμού της νευροπλαστικότητας, η ανατομία του εγκεφάλου σας μπορεί να αλλάξει για να ενισχύσει αυτή τη δεξιότητα».
Αυτό μας οδηγεί στο εξής ερώτημα: Ποιες σκέψεις και συμπεριφορές πρέπει να ενισχύσουμε, για να αναπτύξουμε την ψυχική ανθεκτικότητα;Συνδεθείτε με τους ανθρώπους - Ένας τρόπος για να ενισχύσετε την ανθεκτικότητα σας είναι να δεχτείτε βοήθεια και υποστήριξη από εκείνους που νοιάζονται για εσάς. Αυτό θα μπορούσε να είναι από μέλη της οικογένειάς σας, φίλους, θρησκευτικές οργανώσεις ή άλλες τοπικές ομάδες στην κοινότητά σας. Μπορεί επίσης να προσφέρετε εσείς στήριξη σε άλλους ανθρώπους. Η προσφορά στον συνάνθρωπό μας σε ώρα ανάγκης, μας ωθεί να δούμε τα πράγματα πιο ρεαλιστικά και στις σωστές τους διαστάσεις.
Μην βλέπετε τις κρίσεις ως ανυπέρβλητα προβλήματα – Ιδιαίτερα αγχωτικά γεγονότα θα συμβούν στη ζωή μας και αρκετά συχνά δεν θα μπορούμε να τα αποτρέψουμε από το να συμβούν. Ωστόσο, μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρινόμαστε σε αυτά. Επενδύστε την ενέργειά σας στη δημιουργία της καλύτερης δυνατής ζωής, δεδομένων των συνθηκών γύρω σας. Και χειριστείτε ένα πρόβλημα κάθε φορά, με αργά και σταθερά βήματα.
Αποδεχτείτε ότι η αλλαγή / αναστάτωση είναι μέρος της ζωής - Χρησιμοποιήστε αυτή τη στιγμή της ανατροπής για να κάνετε ένα βήμα πίσω και να προβληματιστείτε. Τι πρέπει να μάθετε από αυτή την εμπειρία; Υπάρχει κάτι που πρέπει να αλλάξετε; Υπάρχει κάτι που πρέπει να αποδεχτείτε; Πρέπει να διαμορφώσετε λίγο τη στάση σας;
Μπορείτε να θέσετε έναν στόχο - Αναλογιστείτε μερικούς ρεαλιστικούς στόχους και κάντε κάτι τακτικά - ακόμα κι αν είναι ένα μικρό βήμα - που σας επιτρέπει να πλησιάσετε τους στόχους σας.
Λάβετε δράση – Αντί να αγνοήσετε μια δυσμενή κατάσταση, αντιμετωπίστε την. Αντιμετωπίστε αποφασιστικά και έμπρακτα το πρόβλημα.
Ευκαιρία για ανακάλυψη του εαυτού σας - Οι άνθρωποι συχνά γνωρίζουν κρυφές πτυχές του εαυτού τους ως αποτέλεσμα των δυσκολιών τους. Συνεπώς, μπορεί να αισθάνονται πιο δυνατοί, πιο γενναίοι, να έχουν αυξημένη αίσθηση αυτοεκτίμησης, μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη για τη ζωή κ.λπ.
Δείτε τον εαυτό σας θετικά - Πιστέψτε στην ικανότητά σας να λύνετε προβλήματα και εμπιστευτείτε το ένστικτό σας.
Προσπαθήστε να βλέπετε τα πράγματα στις αντικειμενικές/σωστές τους διαστάσεις - Προσπαθήστε να κοιτάζετε τη συνολική εικόνα και να μην αντιδράτε υπερβολικά σε ένα γεγονός.
Διατηρήστε μια θετική στάση - Επικεντρωθείτε σε αυτό που θέλετε, παρά σε αυτό που φοβάστε. Το να είσαι αισιόδοξος σε βοηθά να αναμένεις καλά πράγματα στη ζωή σου.
Φροντίστε τον εαυτό σας - Φροντίστε το μυαλό και το σώμα σας, ώστε να μπορείτε να αντιμετωπίζετε καταστάσεις που απαιτούν ψυχική ανθεκτικότητα. Παρατηρήστε τις δικές σας ανάγκες και συναισθήματα και ασχοληθείτε με δραστηριότητες που απολαμβάνετε και βρίσκετε χαλαρωτικές. Επενδύστε στη φυσική σας κατάσταση, στη διατροφή σας και στην ποιότητα του ύπνου σας.
Αναπτύξτε μια κουλτούρα ευγνωμοσύνης, στην εργασία σας και στο σπίτι σας - Κρατήστε ένα «ημερολόγιο ευγνωμοσύνης». Γράφοντας ακόμη και 3 καλά πράγματα κάθε μέρα θα εκπαιδεύσετε γρήγορα τον εγκέφαλό σας να ψάχνει για θετικά πράγματα καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας σας.
Πρόσθετοι τρόποι ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας - Μερικοί άνθρωποι κρατούν ημερολόγιο για να καταγράψουν τις βαθύτερες σκέψεις και συναισθήματά τους, κατά τη διάρκεια αγχωτικών γεγονότων στη ζωή τους. Ο διαλογισμός, ο οραματισμός, η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία και οι πνευματικές πρακτικές έχουν επίσης αποδειχθεί ότι βοηθούν τους ανθρώπους να χειρίζονται αποτελεσματικά αγχωτικές καταστάσεις.
Μιλήστε σε ανθρώπους που είναι ψυχικά ανθεκτικοί - Θα μάθετε πολλά για τη νοοτροπία τους από πρώτο χέρι. Είναι η πίστη τους στον Θεό; Είναι οι εμπειρίες της ζωής τους; Είναι ο τρόπος με τον οποίο μεγάλωσαν; Επικεντρωθείτε σε αυτό που λένε και πράττουν και κοιτάξτε πώς συμπεριφέρονται κατά τη διάρκεια των αντιξοοτήτων της ζωής. Θα δείτε ότι οι περισσότεροι από αυτούς δεν ήταν πάντα δυνατοί - αλλά κατάφεραν να σταθούν στα πόδια τους, με κάποιο τρόπο. Ρωτήστε τους γι’ αυτό. Μάθετε από αυτό. Μπορεί να εμπνευστείτε!
Συμπέρασμα:
Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι ένα χαρακτηριστικό που είτε έχετε είτε δεν έχετε. Είναι μια δεξιότητα που μπορεί να αναπτυχθεί.
-------------------
Πηγές
1. HBR's 10 Must Reads on Mental Toughness (Harvard Business Review 2018)
2. "The neuroscience of building a resilient brain", Debbie Hampton (August 5, 2018) https://thebestbrainpossible.com/neuroscience-resilient-brain-stress/
3. "In Times of Crisis, Make Time for Your Wellness" (Center for Creative Leadership, Jessica Glazer)
https://www.ccl.org/articles/leading-effectively-articles/how-to-reach-full-potential/
4. "A psychologist’s science-based tips for emotional resilience during the coronavirus crisis" (The Washington Post, Jelena Kecmanovic, March 16 2020)
https://www.washingtonpost.com/lifestyle/wellness/anxiety-coronavirus-mental-wellness-tips/2020/03/16/f187faf2-67b8-11ea-9923-57073adce27c_story.html
5. WBECS Seminar "How Coaching Can Lead Us Through COVID-19" (March 2020)
Comments